Koronavirüs (Covid-19) Sonrası Bizleri Neler Bekliyor?

Covid-19 salgını ile mücadele ettiğimiz şu günlerde bu dönemde psikolojik durumumuzla nasıl baş etmeliyiz konulu birçok yazılar okuduk, videolar izledik. Peki ne kadar süreceğini bilmediğimiz bu karantina süreci sonrası bizi nasıl psikolojik etkiler bekliyor olabilir?

İngiltere de daha önce hastalık nedeni ile karantina uygulanan kişilerde yapılan bir araştırmaya göre karantina altında başlayan psikolojik sorunların karantina sonlanmasına rağmen büyük ölçüde devam ettiği gösterilmiştir. Örneğin; karantina sonrası karantinada kalan kişilerin sağlık personelleri ile ilgili kaygılarının devam ettiği, hastanelerden ve hastaların bulunduğu ortamlardan kaçındığı görülmüştür. Karantina altına alınmış kişilerin %54’ ünün karantina sonlandıktan sonra öksüren ve hapşıran kişilerden kaçındığı, %26’ sının kalabalık yerlere artık girmek istemediği, %21’ inin halka açık hiçbir alana gitmediği saptanmıştır. Bu kişilerin normal hayatlarına dönme süreçlerinin birkaç aydan üç yıla kadar uzadığı görülmüştür. Bu araştırma bizlere karantina süreci sonrası hemen normal yaşamlarımıza dönebilmemizin o kadar kolay olmadığını göstermektedir. Ne kadar sürede normale dönebileceğimizi ise karantina sürecinde alacağımız önlemler ile sürenin ve kayıplarımızın en aza indirilmesine bağlı olacağını rahatlıkla söyleyebilirim.

Araştırmalar, karantina sürecinde alınan bazı kararların ters etkiye yol açabildiğini göstermiştir. Örneğin; seyahat yasağı ve eve kapanma süreçlerinde insanların hastalık kaygısı ile birlikte nüfusun ve hastalığın yoğun olduğu bölgelerden az olduğu bölgelere gitmeye çalışarak hastalığı yanlışlıkla daha çok yaydığı durumlar görülmüştür. Bu durum bize kısıtlamaların bile ters etkilere yol açabileceğini ve bu konuda oldukça dikkatli davranmamız gerektiğini göstermektedir.

2007 yılında Avustralya da yaşanan influenza salgınında bir tane çocuk sahibi olanların olmayanlara göre 1.2 kat daha fazla psikolojik stres yaşadıkları tespit edilmiştir. Fakat 3 veya daha fazla çocuk sahibi olan kişilerin ise psikolojik strese karşı daha dayanıklı oldukları gösterilmiştir. Bunun nedenleri fazla çocuk sahibi olmanın karantinanın sıkıcılığından kurtararak dikkat odağını dağıtması, çok çocuk sahibi olanların yaşlarının tek çocuk sahibi olanlara göre daha ileri olması, tek çocuğu olanların kaybetme kaygısının daha yüksek olabileceği olarak gösterilebilir. Bu araştırmanın sonucunda en yüksek psikolojik stres seviyesine sahip kişilerin 16-24 yaş aralığında olduğu gösterilmiştir.

2003 yılında Tayvan da ki SARS virüsü salgınında bir hastanede 930 hastane çalışanı, 240 hasta ve 129 hasta yakınına 14 gün boyunca hastanede karantina yasağı uygulanmış ve bu kişilerin hiçbir şekilde dışarı çıkmalarına izin verilmemiştir. Bu süreçte gözlerinin önünde hayatını kaybeden bazı sağlık çalışanlarını gören iş arkadaşlarından bazıları hastaneden kaçmaya çalışmış, bir kısmının da hasta kişilere tedavi uygulamayı reddettiği görülmüştür. Bu süreçte devlet otoriteleri karantina kapsamında telefon hatlarını ve medya kanalları ile iletişimi tamamen kesmiştir. Bu sürecin henüz üçüncü gününde kendisinde SARS virüsü olduğunu düşünen bir kişi intihar ederek yaşamına son vermiştir. Karantina sürecinde her gün takip ettiğimiz haberler, rakamlar, bulaş ve ölüm oranları karantina sonrası da peşimizi bırakmayarak zihnimizde bir süre daha devam edecektir. Karantina altında yaşadığımız sıkıntıların karantina sonrasında da karantinada kalınan sürenin kat be kat fazlası olarak devam edebileceğini unutmayalım. Sadece önümüzdeki birkaç haftalık süreci değil, sürecin sonunda çok daha uzun olabilecek psikolojik sorunların olduğu bir dönemi de ciddiyetle göz önünde bulundurmak gerekecektir.

Psikiyatrist/Psikoterapist Onur Okan DEMİRCİ

Referanslar

• The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Samantha K Brooks, Rebecca K Webster, Louise Smith, Lisa Woodland, Simon Wessely, Neil Greenberg, Gideon James Rubin. The Lancet, Published: February 26, 2020 DOI:https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8
• Is There a Case for Quarantine? Perspectives from SARS to Ebola. Donna Barbisch, Kristi Koenig and Fuh-Yuan Shih. Disaster medicine and public health preparedness, Volume 9, Issue 5 October 2015 , pp. 547-553.
• Factors influencing psychological distress during a disease epidemic: Data from Australia’s first outbreak of equine influenza. Melanie Taylor, Kingsley Agho, Garry Stevens & Beverley Raphael. BMC Public Health volume 8, Article number: 347 (2008)